POLITYKA UNII EUROPEJSKIEJ WOBEC MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW

W Unii Europejskiej ok. 99% istniejących przedsiębiorstw stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa. Generują one ok. 65% obrotów UE. W ponad 15 mln MSP zatrudnionych jest ok. 66% siły roboczej. Odgrywają one najważniejszą rolę w harmonijnym rozwoju lokalnym i regionalnym i są najbardziej elastyczne pod względem dostosowań do zmieniających się warunków rynkowych. Z tego też względu uważa się je za główną siłę promującą konkurencyjność przemysłu wpólnotowego i jego zdolność do penetrowani rynków europejskich. 
Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej (Agenda 2000) powstały trzy programy pomocowe: PHARE, ISPA, SAPARD dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej, które starają się o przystąpienie do Unii Europejskiej.
W ramach tych programów kraje kandydujące otrzymują w latach 2000-2006 pomoc finansową. Programy  ISPA i SAPARD mają charakter sektorowy. Z budżetu programu ISPA mogą być finansowane przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska, a z budżetu programu SAPARD - rozwój infrastruktury transportowej i obszarów wiejskich. O dotacje z programu PHARE mogą ubiegać się małe i średnie przedsiębiorstwa.
 
Co to są małe przedsiębiorstwa? 
Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym: 

zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników osiągnął przychód netto  ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczających równowartości w złotych 7 mln euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 mln euro.

Co to są średnie przedsiębiorstwa?
Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym:

zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych  40 mln euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 mln euro  

Jakie wymogi UE stawia małym i średnim przedsiębiorstwom?
Podstawowe wymogi Unii Europejskiej wobec małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) dotyczą rozmiarów przedsiębiorstw kwalifikowanych do poszczególnych kategorii. Kryteriami decydującymi o przynależności do sektora MŚP są: 

liczba zatrudnionych,
wielkość rocznych obrotów i całkowitego bilansu, 
niezależność.
Małe przedsiębiorstwo może zatrudniać nie mniej niż 50 osób, musi posiadać roczny obrót poniżej 7 milionów euro, a całkowity bilans roczny nie może przekraczać 5 milionów euro. 
Przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 osób nazywa się mikroprzedsiębiorstwami. 
Średnie przedsiębiorstwo może zatrudniać nie mniej niż 250 pracowników, jego roczny obrót nie może przekraczać 40 milionów euro, a bilans roczny nie może wynieść więcej niż 27 milionów euro. Niezależność przedsiębiorstw oznacza, że 25 % ich kapitału lub akcji nie należy do jednego lub grupy przedsiębiorstw. 
Unijna definicja małego i średniego przedsiębiorstwa została przejęta do polskiej ustawy Prawo o działalności gospodarczej, która wobec krajowych MŚP ustanawia takie same, jak obowiązujące w UE, kryteria. 

Zasadą jest, że MŚP w UE muszą spełniać wszystkie wymogi, które stawia się innym podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą. Obowiązki związane z wykonywaniem działalności gospodarczej regulowane są przez przepisy każdego państwa członkowskiego. Generalnie MŚP muszą podporządkować się następującym obowiązkom: 

dopełnienia formalności związanych z założeniem działalności gospodarczej, 
przestrzegania przepisów prawa pracy, 
przestrzegania regulacji podatkowych, 
przestrzegania reguł konkurencji (krajowych i wspólnotowych), z zastrzeżeniem jednak, że większość porozumień między MŚP traktowanych jest jako prokonkurencyjne; na rzecz MŚP przewiduje się też wyjątki od restryktywnych zasad udzielania pomocy publicznej. 
Założenie przedsiębiorstwa w jednym z państw członkowskich UE daje możliwość prowadzenia działalności na całym wspólnym rynku. 

UE uznaje MŚP za źródło konkurencyjności europejskiej gospodarki, dlatego też uruchamia się specjalne programy wsparcia dla tego sektora przedsiębiorstw (tzw. programy wieloletnie, obecnie realizowany jest Wieloletni Program dla Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości na lata 2001 – 2005). W czerwcu 2000 r. państwa członkowskie przyjęły Europejską Kartę Małych Przedsiębiorstw. Programy rozwoju MŚP obejmują nie tylko pomoc finansową, ale także szereg innych działań zmierzających do rozwoju MŚP, m.in.: uproszczenie regulacji prawnych i systemów podatkowych, poprawę dostępności usług elektronicznych, wspieranie innowacyjności i nowych technologii (w tym rozwoju e-biznesu).

Jakie są szanse i zagrożenia dla polskich przedsiębiorstw w związku z wdrażaniem prawa europejskiego   i wejściem Polski do UE?
Szybko postępująca harmonizacja prawa polskiego z regulacjami WE zmusza krajowych przedsiębiorców do dynamicznego przystosowywania się do nowych wymogów prawnych, co niejednokrotnie wiąże się także z ponoszeniem pewnych nakładów finansowych. W ramach procesu zbliżania ustawodawstwa do standardów unijnych, uchwalono w ostatnich latach szereg aktów prawnych, które wpłynęły na działalność polskich przedsiębiorców. Do najważniejszych regulacji w tej dziedzinie należy zaliczyć m.in.:  ustawę Prawo ochrony środowiska, ustawę o opakowaniach i odpadach opakowaniowych;  ustawy służące realizacji swobody przepływu towarów, np. ustawa o kosmetykach, o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością;  ustawodawstwo związane z ochroną konsumenta (ustawa o umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, ustawa o kredycie konsumenckim, ustawa o usługach turystycznych); 
zmiany w zakresie regulacji celnych.
Najbardziej kapitałochłonne dla MŚP okazuje się zazwyczaj dostosowanie metod wytwarzania, zasad działalności zakładu wytwórczego lub produktu finalnego do norm i standardów wynikających z regulacji o charakterze technicznym lub ekologicznym. Wydatki poniesione na dostosowanie się do wymogów ustanawianych w tych regulacjach oraz procedury certyfikacyjne w dłuższej perspektywie wydają się być opłacalne. Zgodność produktów i procesów z normami unijnymi nie tylko pozwala zrównać pozycję konkurencyjną polskich przedsiębiorców wobec producentów z państw członkowskich UE, ale także jest warunkiem dostępu polskich produktów na wspólny rynek. Najlepszym przykładem wydaje się konieczność spełnienia norm technicznych, warunkujących uzyskanie wspólnotowego znaku bezpieczeństwa CE, pozwalającego na legalne wprowadzenie na rynek UE, np. sprzętów elektrotechnicznych, urządzeń medycznych i zabawek.
Stopniowe wprowadzanie do polskiego ustawodawstwa norm prawa wspólnotowego, pozwala przedsiębiorcom na przygotowanie się na presję konkurencyjną ze strony podmiotów od dawna funkcjonujących na wspólnym rynku. Konkurencji ze strony przedsiębiorstw z UE powinni obawiać się przede wszystkim przedsiębiorcy ukierunkowani na rynki lokalne i regionalne. 
Wśród mocnych stron polskich MŚP wymienia się: nadal realnie niższe koszty pracy, elastyczność form działania, jakość zarządzania, dostęp do zasobów materiałów w niektórych branżach (np. przemysł spożywczy). Słabości polskich MŚP upatruje się głównie w niedoinwestowaniu, małym dostępie do instrumentów kredytowych, ograniczonym dostępie do nowoczesnych technologii, a także złym stanie krajowej infrastruktury drogowej i telekomunikacyjnej. Przeszkodą w skutecznym konkurowaniu z przedsiębiorstwami z UE może okazać się także brak doświadczeń polskich firm w poruszaniu się w międzynarodowym otoczeniu biznesowym. 

W związku z procesem integracji pojawiła się dla MŚP szansa na skorzystanie z unijnych programów wsparcia dla tej grupy przedsiębiorców aktywnych na ryku. Pomoc ta, dostępna w okresie przedakcesyjnym, zwiększy się po przystąpieniu Polski do UE. Również finansowane przez UE działania, związane z poprawą infrastruktury oraz restrukturyzacją obszarów wiejskich, będą dawać dodatkowe możliwości aktywności MŚP.